Bardo
Kościół Nawiedzenia Najświętszej Panny Marii
Obecny kościół zbudowano w latach 1686–1704 na miejscu dwóch wcześniej istniejących. Pierwszy z nich kościół – kaplica, znajdowała się na terenie grodu kasztelańskiego. W 1189 r. kaplicę tę przejęli joannici ze Strzegomia, później augustianie, a od 1247 r. cystersi z Kamieńca. W 1300 r. rozpoczęto budowę nowego kościoła w obecnym miejscu, który ukończono po piętnastu latach i nazwano czeskim. Drugi – większy kościół – wybudowano w latach 1408–1411 ze składek ludności niemieckiej – dlatego nazwano go niemieckim.
Jest jedną z najpiękniejszych budowli w stylu barokowym na Śląsku. Ołtarz główny (1715 r.)
jest ozdobiony obrazem przedstawiającym scenę Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Pod
obrazem znajduje się najcenniejszy zabytek w kościele – drewniana, pochodząca z XIII w. figurka Matki Boskiej z Dzieciątkiem, będąca przedmiotem kultu. Piękne barokowe organy z 1795 r. są największym instrumentem na Śląsku. W dawnej krypcie znajduje się ruchoma szopka (czynna pn.-sob. Od 8:00 do 18:00, niedz. od 13:00 do 18:00)’
Adres: pl. Wolności 5, 57-256 Bardo,
Telefon: +48 74 817 14 21
Klasztor O.O. Redemptorystów
Obok kościoła znajduje się budynek klasztoru, który został wzniesiony w latach 1712 – 1716 w stylu barokowym. W 1969 r. w pomieszczeniach parteru i I piętra utworzono Muzeum Sakralne. W korytarzu na parterze znajduje się Kaplica Wotywna z bogatym zbiorem obrazów wotywnych. Na piętrze można podziwiać piękny zbiór barokowych obrazów, kopii figurek Matki Boskiej Bardzkiej, kolekcji naczyń liturgicznych i ornatów.
Adres: pl. Wolności 5, 57-256 Bardo
Telefon: 074 817 14 21
Kaplica Górska i Kalwaria
Zbudowana w latach 1617–1619 na Gore Bardzkiej (582 m n.p.m.), zwanej obecnie Kalwarią. Postawiono ją w miejscu, gdzie według tradycji miała się objawić Matka Boża Płacząca w 1400 r. Jeszcze na początku XVII w. widoczne były ślady rąk i stóp, które miała postawić Matka Boża. Stopka znajdująca się obecnie za Kaplicą jest pamiątką po tym zdarzeniu. W kaplicy zwraca uwagę ołtarz główny z rzeźbą MB Płaczącej. Na szczyt Kalwarii z miasta prowadzi Droga Krzyżowa wybudowana w latach 1833-1839. Pomiędzy stacjami Drogi znajduje się sześć murowanych, barokowych kaplic ze scenami Zwiastowania, Nawiedzenia, Narodzenia Pańskiego, Ucieczki do Egiptu, Znalezienia Pana Jezusa i Wniebowzięcia. Kapliczki pochodzą z I połowy XVIII w. W połowie Drogi wytryskuje źródło wody zwane Źródłem Marii, któremu przypisuje się lecznicze właściwości. Na szczyt Kalwarii, obok drogi Kalwaryjskiej prowadzą jeszcze dwie drogi: „Czeska” – bardzo stroma biegnąca wzdłuż Urwiska, którą podążali pielgrzymi z Czech i „Polska”, biegnąca od strony wsi Janowiec, która podążali Polacy. Północne zbocze Kalwarii od strony Barda zwane jest Obrywem Skalnym, który powstał 24 sierpnia 1598 r. na skutek obsunięcia się ogromnych mas ziemi podmytych przez Nysę. Z tego miejsca roztacza się piękny widok na miasto, przełom Nysy i Góry Bardzkie.
Kaplice Różańcowe
Na północny=wschód od centrum miasta na niewysokiej Górze Różańcowej (380 m n.p.m.)
Znajduje się zespół 14 kaplic różańcowych:
1. Wstępna – 1936 r.,
2. Zwiastowania – 1905 r.,
3. Narodzenia pana Jezusa – 1909 r.,
4. Ofiarowania Pana Jezusa – 1939 r.,
5. Znalezienia Pana Jezusa – 1906 r.,
6. Krwawego Potu Pana Jezusa – 1925 r.,
7. Biczowania – 1909 r.,
8. Cierniem Ukoronowania – 1930 r.,
9. Dźwigania Krzyża – 1905 r.,
10. Ukrzyżowania – 1933 r.,
11. Zmartwychwstania – 1906 r.,
12. Zesłania Ducha Świętego – 1913 r.,
13. Ukoronowania Najświętszej Marii Panny – 1990 r.,
14. Dusz Czyśćcowych – 1906 r.
Organizatorem tego przedsięwzięcia budowlanego był ówczesny przełożony klasztoru Redemptorystów – ojciec Ksawery Franz. W 1903 r. wytyczono aleję o szerokości 5m i długości 1740 m prowadzącą po zboczu góry, którą obsadzono lipami i klonami. Do prac budowlanych przystąpiono rok później i prowadzono je z przerwami do 1939 r. Efektem tej pracy było powstanie 13 kaplic, do zrealizowania programu ideowego zabrakło jeszcze 4. Niemal wszystkie posiadają formę modnego na początku XX w. stylu w architekturze – historycyzmu, nawiązującego do romanizmu, gotyku i baroku. W 1990 r. wybudowano nową – 14 kaplicę p.w. Ukoronowania Najświętszej Marii Panny.
Zespół Archeologiczny Reliktów Zamku Kasztelańskiego
Nad rzeką Nysą znajdują się dobrze zachowane ślady grodziska wczesnośredniowiecznego z X–XIII w. będącego pozostałością zamku kasztelańskiego. Całość grodziska była otoczona głęboką fosą. Drugie grodzisko znajduje się na lewym brzegu rzeki w sąsiedztwie mostu kolejowego. Wskutek budowy tego mostu i zabudowy ul. Głównej drugie grodzisko zostało niemal w całości zniszczone, widoczny jest jedynie niewielki fragment nasypu i fosy od strony południowej.
Adres: ul. Noworudzka, 57-256 Bardo
Relikty Archeologiczne Zamku Rycerskiego
Na zboczu Kalwarii poniżej Obrywu Skalnego znajdują się fragmenty zabudowy średniowiecznego zamku rycerskiego. Odkryty został w 1861 r. przez badaczy niemieckich. Szczegółowe badania prowadzono w latach 1982–1986. Składa się z dwóch części – podzamcza i zamku właściwego, które były od siebie oddzielone suchymi fosami. Podczas prac wykopaliskowych znaleziono dużą liczbę grotów, co sugeruje, że zamek został zdobyty siłą, prawdopodobnie podczas najazdu husytów na Śląsk w I połowie XV w.
Budynki dawnych zajazdów dla pielgrzymów
Przy ul. Głównej w Bardzie znajduje się zespół XVIII w. budynków będących w przeszłości zajazdami lub gospodami dla pielgrzymów. Do najciekawszych należą:
– budynek przy ul. Głównej 21 (dawny „Zajazd pod Słońcem”),
– budynek przy ul. Głównej 23 (dawny zajazd „Pod złotym Gryfem”).
Kamienny Most na Nysie Kłodzkiej
Wybudowany w latach 1516–1589, przebudowany w XIX w. Murowany, czteroprzęsłowy, przesklepiony kolebką. Filary wzmocnione ostrogami od strony nurtu rzeki, balustrady płaskie bez ozdób.
Brzeźnica
Kościół parafialny Św. Mikołaja
Wzmiankowany w 1399 r. Obecny barokowy, wzniesiony w 1723 r., restaurowany w 1826, 1898 i 1963 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu, bez wydzielonego prezbiterium, zakończony trójbocznie, o wnętrzu nakrytym stropem z fasetą. W nawie barokowa chrzcielnica i boczny ołtarz pochodzące z XVIII w. W murze cmentarnym kamienny krzyż pokutniczy. Obok budynek plebanii wzniesiony w pocz. XIX w.
Adres: Brzeźnica 43, 57-200 Ząbkowice Śl.,
Telefon: 074 817 09 19
Dzbanów
Dom mieszkalny barokowy
Wzniesiony w poł. XVIII w. prostokątny, dwutraktowy z przelotową sienią, dwukondygnacjowy, nakryty jest dachem dwuspadowym, ujętym w wolutowe szczyty. Wnętrza parteru zachowały sklepienia kolebkowe z lunetami.
Laskówka
Kościół filialny Św. Mikołaja
Wzmiankowany w 1335 r. Pierwotny późnogotycki wzniesiony ok. 1516 r., obecny barokowy z lat 1729-1730 zbudowany przy wykorzystaniu wcześniejszych fragmentów (wieża). Orientowany, murowany, oskarpowany, jednonawowy z węższym owalnie zakończonym prezbiterium i wieżą od zachodu. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym na gurtach spływających na przyścienne pilastry. W wieży zachowany późnogotycki portal.
Adres: 57-255 Laskówka
Opolnica
Ruiny Dworu
Wzniesiony w stylu renesansowym w pocz. XVII w., przebudowany w XIX w., zniszczony w 1945 r. Było to założenie czworoboczne, dwutraktowe, dwukondygnacjowe z ozdobnymi wolutowymi szczytami, z zachowanymi (mimo przebudów) renesansowymi obramieniami okien.
Adres: Opolnica, 57-256 Bardo
Przyłęk
Kościół parafialny Św. Anny
Wzmiankowany już w 1230 r. Obecny wzniesiony w XIV w. i gruntownie przebudowany
w 1823, z wieżą z 1871 r. W skromnym jednonawowym wnętrzu zachował się jedynie gotycki portal kamienny.
Adres: ul. Fabryczna 3, 57-255 Przyłęk
Telefon: +48 74 817 02 63
Plebania (ul. Fabryczna)
Wzniesiona w pierwszej połowie XVIII w., murowana, dwutraktowa, dwukondygnacjowa, nakryta dachem dwuspadowym ujętym barokowymi szczytami. Zachował we wnętrzach parteru sklepienia kolebkowe.
Ciepłowody
Ruiny zamku rycerskiego z II połowy XIV wieku w Ciepłowodach
Wzniesiony jako obronna wieża mieszkalna otoczona murem kurtynowym. W 1547 r. został powiększony o budynek mieszkalny i ziemne fortyfikacje wg projektu Giovanni Bernardo z Verony, przebudowany w 1841 r., uszkodzony w 1945 r. Jest to założenie półkoliste z wewnętrznym dziedzińcem, o skrzydłach jedno- i dwutraktowych, dwu- i czterokondygnacjowych, nakrytych dachami dwuspadowymi z powiekami. Na elewacjach zachowane renesansowe obramienia drzwi i okien. Obok klasycystyczny spichlerz, wzniesiony ok. 1800 r.
Kościół parafialny z XV w.
Kościół parafialny Św. Michała, wzmiankowany w 1318 r. Obecny wzniesiony w XV w., przebudowany w 1534 r. (m.in. wydłużenie prezbiterium), odbudowany po pożarze 1809 r., restaurowany w 1867 r. i 1963 r. Orientowany, jednonawowy z węższym zakończonym trójbocznie i oskarpowanym prezbiterium, nakrytym dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowo-żebrowym.
Adres: ul. Ząbkowicka 31, 57-211 Ciepłowody,
Telefon: +48 74 810 33 40
Zespoły pałacowo-parkowe w Karczownicach, Koźmicach i Tomicach, Krzyże pokutne w Muszkowickim Lesie Kapliczka w Muszkowickim Lesie
Brochocin
Pałac barokowy
Wzniesiony w początkach XVIII w., restaurowany w XIX w., częściowo uszkodzony
w 1945 r. Założony na prostokącie, z tylną przybudówką, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym. Elewacje dzielone pilastrami, portal wejściowy
architektoniczny z rzeźbionym herbem właścicieli.
Adres: Brochocin, 57-211 Ciepłowody
Dobrzenice
Kościół filialny MB Różańcowej
Obecny, gotycki, wzniesiony w końcu XIII w., przebudowany w XVII w., zbarokizowany w XVIII w., powiększony o wieżę w końcu XIX w. Częściowo uszkodzony w 1965 r. został
odbudowany w 1967 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyżowym z wieżą od zachodu. Od południa w nawie wczesnogotycki portal kamienny, we wnętrzu barokowa ambona z pocz. XVIII w. i trzy płyty nagrobne
z XVI w.
Adres: Dobrzenice 47, 57-211 Ciepłowody
Telefon: +48 74 810 35 61
Kobyla Głowa
Dwór pierwotny renesansowy
Wzniesiony w końcu XVI w., przebudowany w 1717 r., a w XIX w. powiększony o dwa skrzydła, częściowo uszkodzony w 1945 r. Murowany, dwuskrzydłowy, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, mimo kolejnych przebudów zachował renesansowe obramienia portalowe.
Adres: Kobyla Głowa, 57-211 Ciepłowody
Stary Henryków
Kościół parafialny Św. Marcina
Wzmiankowany w 1422 r., pierwotny przebudowany w latach 1582-1586, obecny wzniesiony
na starych fragmentach 1705-1706, restaurowany w 1959 r. Orientowany, jednonawowy z wieżą od zachodu z prostokątnym prezbiterium nakrytym dwuprzęsłowym sklepieniem krzyżowym, zachował późnobarokowe wyposażenie z poł. XVIII w.
Adres: Stary Henryków, 57-210 Henryków
Telefon: +48 74 810 50 69
Kamieniec Ząbkowicki
Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny
Jeden z największych i najstarszych kościołów Śląska. Wzniesiony w roku 1350 w stylu wczesno-gotyckim przez Piotra z Ząbkowic. Zniszczony w czasie wojen husyckich odbudowany w XV w. (zachowały się do dnia dzisiejszego duże fragmenty ścian z attyką gotycką). W XVIII w. ponownie przebudowany, tym razem z stylu barokowym. Jego wnętrze, także barokowe, datuje się na lata 1701–1712.
Adres: ul. Kolejowa 20, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki,
Telefon: +48 74 817 31 30
Klasztor pocysterski
Wzniesiony w 1683 r. z kamienia i cegły z legendarnym wystrojem architektonicznym.
Zachowany w dobrym stanie. Obecnie w pełni odrestaurowany, został zaadaptowany przez
Archiwum Państwowe.
Adres: pl. Kościelny, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki,
Telefon: +48 74 817 35 40
Pałac
Pałac w stylu neogotyckim z tarasowo położonym parkiem w stylu włoskim, przechodzącym w park angielski. Zaprojektowany w 1838 r. przez znanego architekta K.F. Schinkla, który zmarł 16 lat później. Jego pracę kontynuował F. Martius (pochowany na tutejszym cmentarzu). Budowa trwała około 30 lat. Niezwykła architektura i malownicze położenie, piękny kilkudziesięciohektarowy park otaczający pałac, czynią go jedną z głównych atrakcji regionu. Obecnie w odbudowie, częściowo udostępniony turystom do zwiedzania, w okresie letnim zaadaptowany do imprez plenerowych.
Adres: Zamek, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki,
Telefon: +48 746 370 167
e-mail: pit@kamzab.pl
Kamienne krzyże pokutne
Każdy krzyż związany jest z jakąś zbrodnią. Była to forma pokuty dla zbrodniarzy za popełniony czyn. Często w przedniej części krzyża wyryte było narzędzie zbrodni. Jeden z nich znajduje się w Kamieńcu Ząbkowickim przy ul. Kolejowej, a podobny w Pomianowie Górnym.
Kościół ewangelicki p.w. Trójcy Świętej
Zbudowany został w latach 1882-1885 z inicjatywy i przy finansowej pomocy księżnej Marianny Orańskiej. Kościół w stylu neogotyckim wzniesiono wg projektu F. Martiusa. Obecnie po przeprowadzonym remoncie zaadaptowany jako sala koncertowo – wystawiennicza. Od czerwonej cegły, z jakiej został zbudowany potocznie zwany „Czerwonym Kościółkiem”.
Adres: ul. Zamkowa, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki,
Byczeń
Kościół parafialny Św. Marcina
Wzmiankowany w 1293 r. Obecny, barokowy, wzniesiony w latach 1771-1774 przez J. Kauffmana, restaurowany w 1840 i 1902 r. Murowany, założony na wydłużonym ośmioboku z dostawioną wieżą, nakryty sklepieniem kolebkowym na gurtach. We wnętrzu polichromia J. Hoeckera i J. N. Kumpfla wykonana w 1774 r., pozostałe wyposażenie barokowe powstało ok. 1776 r.
Adres: Byczeń, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Dom mieszkalny
(Dawna plebania), wzniesiony w latach1728-1730, prostokątny, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym ujętym w ozdobne szczyty z wolutowymi spływami.
Doboszowice
Kościół parafialny św. Mikołaja
Wzmiankowany w 1293 r., obecny, wczesnogotycki, wzniesiony w końcu XIII w., przebudowany w XIV w., powiększony o wieżę w 1559 r., przebudowany w latach 1617-1623, restaurowany w 1727 r. i w XIX w., remontowany w 1960 r. Orientowany, murowany, jednonawowy z kwadratowym prezbiterium zamkniętym pięcioboczną absydą, z wieżą od zachodu, ozdobioną renesansową attyką. Wnętrze nawy nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, w części drewnianym wspartym na wewnętrznych skarpach, prezbiterium i zakrystia – sklepieniem sieciowym. Na ścianach zakrystii fragmenty dekoracji sgraffitowej. Wyposażenie wnętrza, późnobarokowe, pochodzi z ok. 1750 r., na ścianach zaś szereg nagrobków z XVI i XVII w. Obok, w murze cmentarnym, renesansowa brama z 1623 r. z ozdobnymi wolutowymi szczytami.
Adres: Doboszowice 81, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Telefon: +48 74 817 32 44
Ożary
Kościół parafialny Św. Katarzyny
Wzmiankowany w 1335 r. pierwotny średniowieczny wielokrotnie przebudowywany (szczególnie w XVIII w.), ostatnio powiększony o symetryczne kaplice w latach 1853-1854. Orientowany, murowany, jednonawowy z węższym prezbiterium przechodzącym w wieloboczną absydę, z symetrycznymi kaplicami po bokach. Wnętrze, nakryte sklepieniem kolebkowym na gurtach spływających na przyścienne zdwojone pilastry, zachowało późnobarokowe wyposażenie z poł. XVIII w.
Adres: Ożary 102, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Telefon: +48 74 817 32 44
Pomianów Górny
Kościół filialny Św. Barbary
Barokowy, wzniesiony w 1758 r. na średniowiecznych fragmentach, powiększony w 1910 r. Murowany, jednonawowy z trójbocznym prezbiterium, nakryty dwuspadowym dachem i ośmioboczną sygnaturką, ujętym wolutowym szczytem. Zachował we wnętrzu późnobarokowy ołtarz główny i ambonę z 2 poł. XVIII w. Przy murze cmentarnym kamienny krzyż pokutniczy.
Adres: Pomianów Górny, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Sosnowa
Kościół filialny Św. Maternusa
Barokowy zbudowany w 1799 r., murowany, jednonawowy z trójboczną absydą prezbiterium i czworoboczną wieżą z cebulastym hełmem. Wnętrzem, nakryte sklepieniami żaglastymi na gurtach spływających na przyścienne pilastry, zachowało barokowe wyposażenie z XVIII w.
Adres: Sosnowa, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Starczów
Kościół parafialny Św. Jana Chrzciciela
Wzmiankowany jako kaplica w 1359 r. Obecny wzniesiony w średniowieczu, gruntownie przebudowany ok. 1778 r., restaurowany w 1887 r. Orientowany, murowany, jednonawowy z wieżą od zachodu, z prostokątnym prezbiterium, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami.
Adres: Starczów 177, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Telefon: +48 74 817 32 11
Topola
Kościół parafialny Św. Bartłomieja
Wzmiankowany w 1317 r., obecny barokowy wzniesiony w latach 1754-1757. Murowany, jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium, z wieżą od zachodu, zachował rokokowe wyposażenie wnętrza z 2 poł. XVIII w.
Adres: Topola 55, 57-230 Kamieniec Ząbkowicki
Telefon: +4874 718 31 10
Stoszowice
Zamek pierwotny renesansowy
Wzniesiony ok. 1600 r., jako założenie obronne z półkolistymi bastejami, otoczone fosą z wodą. Przebudowy w XVIII i XIX w. (lata 1806-1815, 1879-1882), oraz remont w 1968 r. częściowo zatarły pierwotny charakter. Obecnie całość założona jest na czworoboku z trzema kolistymi basztami na narożach, trzyskrzydłowa z wewnętrznym dziedzińcem zamkniętym z jednego boku murem kurtynowym z bramą przejazdową. Skrzydła jedno- i dwutraktowe, dwukondygnacjowe, nakryte są dachami dwuspadowymi akcentowanymi ozdobnymi trójkątnymi szczytami, zachowały część sklepień kolebkowych w salach parteru. Całość otacza pięcioboczny (część północna zniszczona) mur obronny z półkolistymi bastejami w narożnikach i fosa z wodą.
Kościół parafialny Św. Barbary
Wzmiankowany w 1283 r. Pierwotny gotycki z XV w., gruntownie przebudowany w baroku
ok. 1763 i 1781 r. Orientowany, murowany, jednonawowy bez wydzielonego prezbiterium z wieżą zachodnią wprowadzoną do wnętrza nawy, nakryty sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach spływających na przyścienne pilastry. Zachował we wnętrzu środkową część rzeźbionego gotyckiego tryptyku z 2 poł. XV w., oraz bogate wyposażenie rokokowe
z 2 poł. XVIII w.
Adres: 57-213 Stoszowice 47,
Telefon: +48 74 818 10 84
Część murów cmentarza
Pierwotnie obronnego, wzniesionego w 1 poł. XVII w., zachowała strzelnice typu klinowego.
Budzów
Pałac
Barokowy, wzniesiony w 1 poł. XVIII w., przebudowany ok. 1829 r. Murowany, prostokątny, trzytraktowy, z sienią na osi, dwukondygnacjowy, nakryty jest dachem czterospadowym. Elewacje dzielone pilastrami. Wnętrza pomieszczeń parteru zachowały sklepienia kolebkowe z lunetami.
Adres: 57-214 Budzów 108
Kościół parafialny Św. Wawrzyńca
Wzmiankowany w 1283 r. Obecny, wzniesiony w XIV w., z dostawioną w XVI w. wieżą, przebudowany w 1682 r., powiększony o zakrystię w 1734 r., kruchtę wschodnią w 1780 r., restaurowany w 1795 r., remontowany w XIX w. i w 1961 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu i dwuprzęsłowym, prostokątnym prezbiterium. Wnętrze, nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach, zachowało barokowy i rokokowy wystrój (ołtarz i ambona) oraz rzeźby pochodzące z ok. 1720 r. W murze cmentarnym cztery kamienne krzyże pokutnicze.
Adres: 57-214 Budzów 110,
Telefon: +48 74 818 18 71
Grodziszcze
Pałac późnobarokowy
Wzniesiony ok. poł. XVIII w., przebudowany w pocz. XX w. Murowany, rozplanowany na prostokącie, trzytraktowy, z przelotową sienią na osi, dwukondygnacjowy, nakryty dachem łamanym z lukarnami. Mimo adaptacji część pomieszczeń parteru zachowała sklepienia kolebkowe.
Kościół parafialny Św. Anny
Gotycko-renesansowy, wzmiankowany w 1259 r. Obecny, wzniesiony w pocz. XVI w., przebudowany w pierwszej poł. XVIII w., restaurowany w latach 1826, 1927, 1959. Orientowany, murowany, salowy, z kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyżowym, o zniszczonych obecnie żebrach, nakryty dachami dwuspadowymi z ośmioboczną sygnaturką na kalenicy. W prezbiterium późnogotycki, piaskowcowy portal, renesansowa, kamienna chrzcielnica z 1585 r. i późnobarokowy prospekt organowy.
Lutomierz
Budynek mieszkalny
Pierwotnie oficyna dworskaBarokowa, wzniesiona w pocz. XVIII w. restaurowana w XIX w. Murowana, prostokątna, jedno- i dwutraktowa, dwukondygnacjowa, nakryta dachem dwuspadowym ujętym w wolutowe szczyty. Wnętrza parteru zachowały sklepienia kolebkowe z lunetami.
Kościół filialny MB Bolesnej
Wzmiankowany w 1295 r., obecny wzniesiony w średniowieczu (pocz. XVI w.), gruntownie przebudowany w latach 1748-1749, restaurowany w 1925 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z węższym prostokątnym prezbiterium, z wieżą od zachodu. Na ścianach dwa późnorenesansowe nagrobki z 2 poł. XVI w.
Mikołajów
Kościół filialny p.w. Św. Jana Nepomucena z 1853 r.
Przedborowa
Budynek mieszkalny
Dawna oficyna dworska, wzniesiona na przełomie XVIII i XIX w., przebudowana w pocz. XX w. Prostokątny, murowany, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym.
Adres: 57-208 Przedborowa 64
Kościół parafialny Św. Jadwigi
Wzmiankowany w 1283 r. Obecny gotycki wzniesiony na przełomie XV i XVI w., odbudowany po pożarze w 1609 r., ok. 1681 r., ponownie przebudowany w 1773 r., restaurowany w XIX w. Orientowany, murowany, jednonawowy, oskarpowany, z zachodnią wieżą zwieńczoną renesansową attyką. Wnętrze nawy nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami, prezbiterium zaś sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Skromne wyposażenie barokowe, pochodzi z pierwszej poł. XVIII w.
Adres: 57-208 Przedborowa 115
Telefon: +48 74 815 80 64
Różana
Ruiny kościoła ewangelickiego
Wzniesiony pierwotnie w pierwszej poł. XVI w., gruntownie przebudowany w XVIII w., zniszczony w 1945 r. Była to budowla murowana, prostokątna, jednonawowa, która zachowała na ścianach pięć całopostaciowych płyt nagrobnych z lat 1560-1649.
Rudnica
Ruiny Zamku
Wzniesiony jako renesansowa rezydencja w 1626 r., rozbudowany w 1686 r. w epoce baroku – oraz ok. 1718 r., restaurowany w XIX w., zniszczony w 1945 r. Było to założenie prostokątne z cylindryczną wieżą w narożniku, dwutraktowe, dwukondygnacjowe z zachowanymi fragmentami renesansowych sklepień i obramień okiennych.
Adres: Rudnica 15, 57-213 Stoszowice
Kościół parafialny Św. Michała Archanioła
Obecny klasycystyczny wzniesiony w latach 1780-1787, przez budowniczego Andrzeja i Floriana Langerów, restaurowany w pocz. XX w. Murowany, jednonawowy, z szerszym nieco przęsłem środkowym, z wieżą od zachodu, z półkoliście zakończonym prezbiterium, zachował stylowe wyposażenie wnętrza z okresu budowy obiektu.
Srebrna Góra
Kościół parafialny Świętych Piotra i Pawła
Obecny barokowy został wzniesiony w latach 1729-1731, przebudowany w 1807 r. Orientowany, murowany, jednonawowy z dwoma bocznymi kaplicami, z wieżą od zachodu.
Adres: ul. Letnia, 57-215 Srebrna Góra
Kościół ewangelicki
Wzniesiony pierwotnie w latach 1578-1592, zrujnowany w 1807 r., odbudowany 1816-1831, uszkodzony w 1945 r., od 1970 r. adaptowany na hotel turystyczny przy zachowaniu zewnętrznej bryły.
Adres: ul. Letnia, (obok przystanku PKS), 57-215 Srebrna Góra
Domy mieszkalne
Zachowane obecnie pochodzą z XVIII i pocz. XIX w. Murowane, dwu- i trzytraktowe, dwukondygnacjowe o układzie kalenicowym z rzeźbionymi portalami, reprezentują charakter małomiasteczkowej zabudowy tego okresu. W jednym z nich, przy ul. Letniej 30 miał swą rezydencję w okresach nadzorowania budowy twierdzy król pruski Fryderyk II.
Adres: ul. Letnia10, 15, 27, 30, ul. Zimowa 9 i 13, 57-215 Srebrna Góra
Zespół fortyfikacji w Srebrnej Górze z XVIII w.
Największa twierdza obronna w Europie wzniesiona przez Fryderyka Wielkiego pod koniec XVIII w. Jedno z dwóch największych tego typu dzieł w Europie, od którego Srebrna Góra uzyskała przydomek „Śląskiego Gibraltaru”. Zespół tworzą:
Fort Donżon (tel. +48 818 00 99, czynne codziennie maj–wrzesień od 9:00 do 19:00, październik, kwiecień – od 10:00 do 17:00), w pobliżu fort Rogowy i Wysoka Skała zw. Harcerzem”, Fort Ostróg zw. „Górnikiem” (tel. 818 00 69, czynne codziennie maj – wrzesień od 9:00 do 18:00), Fort Chochoł Wielki i Chochoł Mały.
Zabytek kultury technicznej trasa byłej „Kolejki Sowiogórskiej” z zachowanymi wyniosłymi Arkadowymi wiaduktami, wzorowanymi na rzymskich akweduktach,
Żdanów
Kaplica mszalna p.w. Św. Sebastiana w Żdanowie – 1772 r.
Adres: 57-215 Żdanów
Ząbkowice Śląskie
Zamek książęcy
W połowie XV w. była tu rezydencja synów Jerzego z Podiebradu. W 1468 r. zamek został zdobyty i zniszczony przez mieszczan wrocławskich, nyskich i świdnickich. Był on zbudowany z piaskowca na planie nieregularnym, a jego fragmenty zachowały się w południowej części budowli obecnej. W latach 1524-1532 książę ziębicki Karol I postawił nowy zamek przy czynnej współpracy architekta B. Rejta. Zbudowano go z piaskowca i cegły na planie czworoboku, z wewnętrznym dziedzińcem i krużgankami, z kolistymi bastejami na narożach. W skrzydle wschodnim usytuowano bramę w kwadratowej wieży. Południowe skrzydło od strony zewnętrznej zwieńczone jest attyką. W elewacji frontowej widoczny jest portal renesansowy z herbami książąt ziębicko-ząbkowickich. Zamek zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej, pozostaje do dziś jako trwała ruina konserwowana w XX w. Czynne codziennieczynne codziennieod 15 kwietnia do 30 września w godzinach 9.00 – 19.00 od 1 października do 14 kwietnia w godzinach 9.00–17.00.
Kościół Parafialny p.w. Św. Anny
Został wybudowany w roku 1415. We wnętrzu Kościoła znajduje się wiele cennych zabytków: gotycka rzeźba Św. Anny Samotrzeciej z 1493 r., gotycka pieta, piaskowcowa ambona z alabastrowymi płaskorzeźbami z 1619 r., obraz Św. Anny wykonany przez nadwornego malarza biskupów wrocławskich, nagrobek księcia Karola I i jego żony Anny, wykonany przez mistrza Jana Ulryka architekta „jego królewskiej mości króla Polski Zygmunta II Augusta”
Adres: ul. Św. Wojciecha 12a, 57-200 Ząbkowice Śląskie,
Telefon: +48 74 815 14 71,
Godziny otwarcia: od rana do wieczora
Kościół podominikański p. w. Podwyższenia Krzyża Świętego
Wybudowany w latach 1395-1402 po sprowadzeniu do miasta dominikanów. W czasie wojen husyckich uległ zniszczeniu. Obecna budowla została wzniesiona w XVII w. Jest to barokowy, trzynawowy kościół o sklepieniu kolebkowym z lunetami. Boczne nawy tworzą kaplice z rzędami balkonów. Od północy do kościoła przylegają zabudowania klasztorne Sióstr Franciszkanek z fragmentami elementów gotyckich.
Adres: ul. Grunwaldzka 8, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Telefon: +48 74 815 74 29
Kościół p.w. Św. Jadwigi
Wzmianki o kościele wiążą się z legendą , według której ok. 1200 r. na wzgórzu, gdzie stoi dzisiejsza świątynia, przebywała księżna Jadwiga, żona księcia Henryka Brodatego. Silny wiatr zerwał jej welon, co księżna uznała za znak Boży i postanowiła w tym miejscu wybudować kościół. W 1477 r. przy rozbiórce walącego się kościółka natrafiono na deskę z napisem, że świątynia była budowana z fundacji Św. Jadwigi Śląskiej.
Adres: ul. Chrobrego 7, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Telefon: +48 74 815 10 10
Kaplica p.w. Św. Jerzego
Wybudowana została w XIV w. i należała niegdyś do pierwszego szpitala miejskiego. We wnętrzu w zachowanym gotyckim prezbiterium znajdują się bardzo cenne malowidła ścienne (freski) z końca XIV w., jedne z najwspanialszych na Śląsku.
Czynne codziennie od 15 kwietnia do 30 września w godzinach 9.00–19.00 od 1 października do 14 kwietnia w godzinach 9.00–17.00 klucz w Izbie Pamiątek Regionalnych.
Krzywa Wieża
Dawna, czworoboczna dzwonnica kościoła parafialnego wybudowana ok. 1413 r. Pod koniec XVI w. prawdopodobnie z powodu lokalnych ruchów tektonicznych, wieża uległa znacznemu pochyleniu. W czasie wielkiego pożaru miasta w 1858 r. wieża uległa znacznemu zniszczeniu i zamierzano ją rozebrać. Ostatecznie w 1860 r. wieża odbudowano ją dodając attykę w kształcie jaskółczych ogonów. Wysokość jedynej w Polsce Krzywej Wieży wynosi 34 m, a odchylenie od pionu 2,12 m.
Adres: ul. Św. Wojciecha, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Telefon: +48 74 815 20 43
Czynne codziennie od 15 kwietnia do 30 września w godzinach 9.00–19.00 od 1 października do 14 kwietnia w godzinach 9.00–17.00.
Ratusz Miejski
Ratusz obecny został wzniesiony w latach 1862-1864 w stylu pseudogotyckim wg projektów Aleksego Langera z Wrocławia, w miejscu poprzedniego ratusza, który spłonął w 1858 r. Obecnie stanowi siedzibę Urzędu Stanu Cywilnego i Miejskiego – Gminnej Biblioteki Publicznej.
Adres: Rynek, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Telefon: +48 74 815 13 85
Godziny otwarcia: od 8:00 do 16:00
Mury obronne
Powstały pod koniec XIII w. Za panowania Bolka II Ziębickiego mury uległy znacznej rozbudowie, a w XV w. zostały wzmocnione obronnymi basztami. W obrębie murów znajdowały się cztery bramy – Wrocławska, Ziębicka, Kłodzka i Świdnicka. Nie zachowały się bramy, ale w zachodniej części miasta są widoczne baszty z ozdobną attyką, a w części północnej znajduje się tzw. Baszta Gołębia, przebudowana w okresie późniejszym i w takim stanie zachowana do dzisiaj.
Kaplica cmentarna Św. Mikołaja
Położona na cmentarzu powstałym w 1552 r. Budowla obecna została wzniesiona po 1728 r., jako barokowa, murowana na planie prostokąta, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie.
Adres: ul. 1 Maja, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Bobolice
Pałac
Wzniesiony został ok. 1615 r. jako rezydencja renesansowa, być może obronna, przebudowany w 1969 r., restaurowany w 1888 r., remontowany w 1961 r. Obecnie jest to budowla murowana, założona wokół czworobocznego dziedzińca arkadowego, o skrzydłach dwu traktowych, dwu- i trzykondygnacjowych, nakrytych dachami dwuspadowymi. Wejście z sienią przelotową akcentuje podwyższony szczytowy ryzalit ujęty boniowanymi pasami. Wnętrze parteru nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami, na elewacjach zachowany szereg renesansowych obramień okiennych i kamiennych portali.
Adres: Bobolice, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Kościół parafialny MB Bolesnej
Pierwotny drewniany, wzniesiono w 1447 r. Obecny, murowany z kamienia, zbudowano w latach w latach 1495 – 1501. Do okresu 1730-1736 r. była to trzynawowa halowa budowla z dwiema wieżami od zachodu. Wtedy to usunięto gotyckie filary, a wnętrze przebudowano na jednonawowe z płytkimi kaplicami wzdłuż nawy głównej. Budowla orientowana, murowana z kamienia, z zewnątrz utrzymała gotycką szatę z potężnymi przyporami i ostrołukowymi oknami. Wnętrze natomiast, nakryte sklepieniem kolebkowym na gurtach, posiada cechy późnego baroku. Bogate wyposażenie rokokowe powstało w ciągu XVIII w. i obejmuje m.in. obraz F. Scheffiera – Zdjęcie z Krzyża z 1743 r.
Adres: Bobolice, 57-200 Ząbkowice Śląskie, klucz u Pani Majerczyk – Bobolice 63,
Braszowice
Kościół parafialny Św. Wawrzyńca
Pierwotny wzmiankowany w 1270 r., obecny, barokowy, wzniesiony w latach 1736-1738 przez budowniczego J. G. Reichla, a restaurowany w XIX w. i w 1967 r. Murowany, jednonawowy, z półkoliście zakończonym prezbiterium i wieżą od południa. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami na gurtach spływających na przyścienne pilastry. Wyposażenie pochodzi z pocz. XIX w. z wyjątkiem późnobarokowej ambony i ławek z ok. 1740 r.
Adres: Braszowice
Telefon: +48 74 816 98 16
Jaworek
Kaplica pomocnicza Św. Jana Chrzciciela
Barokowa, wzniesiona w 1721 r., restaurowana w 1880 i 1910 r. Murowana, rozplanowana na czworoliściu (tetrekonchos) i zwieńczona kopułą z latarnią. We wnętrzu klasycystyczny ołtarz z pocz. XIX w.
Adres: Jaworek, 57-200 Ząbkowice Śląskie.
Dom mieszkalny
Budynek nr 19, dawna oficyna dworska; barokowy, wzniesiony w XVIII w. Murowany, prostokątny, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym, o elewacjach podzielonych pionowymi pasami.
Kluczowa
Pałac pierwotny
Wzniesiony jako renesansowy dwór obronny ok. 1600 r., powiększony w 1735 r., gruntownie przebudowany na klasycystyczną rezydencję w 1837 r. wg projektu F. Schinkla. Prostokątny, z dwoma narożnymi wieżami, dwutraktowy, trzykondygnacjowy. Wejście na osi elewacji frontowej akcentowane trójarkadowym podcienieni z tarasem balkonowym i kolumnowymi portykiem zwieńczonym trójkątnym szczytem. Obecnie mocno zniszczony.
Adres: 57-208 Kluczowa
Koziniec
Kościół filialny Św. Jakuba
Apostoła, pierwotny wzmiankowany w 1452 r. Obecny barokowy wzniesiony w 1749 r., restaurowany w 1801 r. Murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium i wieżą od zachodu, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami, spływającym na przyścienne pilastry. Wyposażenie skromne, późnobarokowe, pochodzi z drugiej poł. XVIII w.
Adres: 57-208 Koziniec
Telefon: +48 74 815 80 64
Sieroszów
Pałac barokowy
Wzniesiony w latach 1703-1710, przebudowany w XIX w., remontowany w 1964 r. Prostokątny, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem czterospadowym, zachował sklepione kolebką pomieszczenia parteru i stylowe portale kamienne.
Adres: 57-221 Sieroszów
Kościół parafialny Św. Michała Archanioła
Wzmiankowany w 1356 r. W obecnej formie wzniesiony w latach 1747-1749, przy zachowaniu wieży z poprzedniego założenia z 1601 r., restaurowany w 1935 r. Orientowany, murowany jednonawowy z wieżą od zachodu, z trójbocznie zakończonym prezbiterium, o wnętrzu nakrytym sklepieniami kolebkowymi z lunetami.
Adres: 57-221 Sieroszów
Stolec
Pałac barokowy
Wzniesiony w pierwszej poł. XVIII w., przebudowany w XIX i na pocz. XX w., częściowo uszkodzony w 1945 r. Murowany, założony na prostokącie z bocznymi ryzalitami, trzytraktowy, dwu- i trzykondygnacjowy, nakryty dachami łamanymi, mimo przebudów zachował szereg barokowych portali. Obok dwie oficyny mieszkalne i jedna gospodarcza, wzniesione współcześnie z pałacem i nawiązujące do niego architekturą.
Adres: Stolec, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Kościół pomocniczy NMP
Wzniesiony w końcu XIII w., przebudowany w XVI i pocz. XVIII w., restaurowany w latach 1837-1863, orientowany, murowany z kamienia, a prezbiterium wnoszą się dwie kwadratowe wieże, zwieńczone hełmami z 2drugiej poł. XVI w. Sklepienie krzyżowo-żebrowe prezbiterium wsparte jest na rzeźbionych wspornikach, a zamknięte zwornikami ozdobionymi motywami roślinnymi. Wnętrze nawy było odnawiane dwukrotnie z XVI i XVIII w. W ołtarzu rzeźbiony tryptyk z początków XVI w. ze Św. Rodziną na ścianie drewniane epitafium z 1592 r., a w prezbiterium fragmenty późnogotyckiej polichromii z pocz. XVI w.
Adres: Stolec 100, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Tarnów
Kościół parafialny Św. Marii Magdaleny
Wzmiankowany jako kaplica w 1412 r., obecny barokowy wzniesiony w drugiej poł. XVIII w., powiększony o wieżę w 1852 r. Murowany, salowy, zamknięty półkoliście od wschodu, nakryty sklepieniem kolebkowym z lunetami, z wieżą od zachodu. Zachował rokokowe i klasycystyczne wyposażenie wnętrza z drugiej poł. XVIII w.
Adres: Tarnów, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Telefon: +48 74 815 57 53
Zwrócona
Kościół parafialny Św. Piotra i Pawła
Wzmiankowany w 1318 r. pierwotny gotycki wzniesiony w końcu XIV w., powiększony o wieżę w 1500 r., obecny przebudowany w baroku w końcu XVII w. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu, z prostokątnym prezbiterium. Zachował gotycki portal kamienny i rzeźbę Madonny z ok. 1500 r. oraz dobry późnobarokowy wystrój rzeźbiarski z pierwszej poł. XVIII w.
Adres: Zwrócona, 57-200 Ząbkowice Śląskie
Telefon: +48 74 815 10 03
Złoty Stok
Podziemna trasa turystyczna „Kopalnia Złota”
Z bogatym zbiorem eksponatów związanych z tysiącletnią historią wydobywania złota. Sztolnia „Gertruda” – 500 m chodników z ekspozycją muzealną, w której można obejrzeć: kolekcję unikatowych map i planów kopalni od drugiej połowy XVIII w. do pierwszej połowy XX w., tygle i formy do odlewania złota, używane w miejscowej hucie, narzędzia górnicze znalezione na starych wyrobiskach, drewniane wózki służące do transportu urobku pod ziemią, bogata kolekcję minerałów sudeckich. Sztolnia „Czarna” – trasa o długości 200 m wiodąca XVII – wiecznymi, ręcznie kutymi chodnikami prowadzi do unikatowego zjawiska podziemnego wodospadu o wysokości 8 m.
Adres: ul. Złota 7, 57-250 Złoty Stok
Telefon: +48 74 817 55 74
Godziny otwarcia: pn.-niedz. od 9:00 do 17:00
Kościół Św. Barbary
Kościół górniczy założony i wybudowany w 1217 r. przez gwarków, przebudowany w okresie rozkwitu miasta w 1517 r. W portalu wieży widoczny jest zniszczony herb książęcy (bez orła) z zachowaną szachownicą ks. Legnickiego. W przejściu pod wieżą znajdują się herby szlacheckie, hutniczy i górniczy.
Kaplica Cmentarna Św. Trójcy
Została wybudowana przez jednego z górmistrzów – Kirchpauera w 1583 r., przebudowana w roku 1796 i 1830. Na ścianach kościoła są umieszczone płyty nagrobne opata kamienieckiego A. Metzegera (zm. 1823 r.) i prałata kamienieckiego H. Placidiusa (zm. 1829 r.).
Adres: pl. A. Mickiewicza, 57-250 Złoty Stok
Kościół parafialny z XIX w. p.w. Niepokalanego Poczęcia NMP
Wybudowany w drugiej poł. XIX w. Przed Kościołem ustawiona jest figura Św. Jana Nepomucena z 1786 r. dłuta H. Feitha. W środku kościoła znajdują się rzeźby Fr. Thamma oraz XVIII- wieczny obraz Św. Antoniego.
Adres: pl. T. Kościuszki 14, 57-250 Złoty Stok,
Telefon: +48 74 817 51 24
Mennica z 1507 r.
Jest to budowla dwukondygnacyjna. Budynek mennicy został przebudowany w XVII i XVIII w. Zachowały się w nim piece probiercze i piwnice w oryginalnym stanie oraz sklepienia kolebkowe z lunetami na parterze. W latach 1599 – 1620 bito w niej książęce dukaty z herbem Rosenbergów. Obecnie mennica spełnia rolę budynku mieszkalnego.
Adres: pl. Kościelny 1, 57-250 Złoty Stok – obecnie budynek mieszkalny
Dawny kościół parafialny
Wymieniany w 1331 r., w obecnej postaci pochodzi z początków XVI w., przebudowany w XVIII i XIX w., częściowo uszkodzony w 1945 r. Orientowany jednonawowy, z trójbocznym zamkniętym prezbiterium, z wieżą od zachodu – ozdobioną portalem z 1540 r. Nawa kryta drewnianym stropem, prezbiterium zaś sklepieniem sieciowym.
Domy mieszkalne
Na obszarze miasta pochodzą głównie z przebudów w XVIII i XIX w. Jednakże szereg rzeźbionych renesansowych portali kamiennych świadczy o ich wcześniejszej metryce i o okresie świetności miasta.
Chwalisław
Kościół filialny Św. Jakuba Apostoła
Obecny barokowy, wzniesiony w latach 1722-1726.
Murowany, jednonawowy, z kwadratowym prezbiterium, z wieżą od zachodu, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym na gurtach spływających na przyścienne pilastry. W nawie zachowany późnogotycki tryptyk ze Św. Anną Samotrzecią z pocz. XVI w.; pozostałe wyposażenie, późnobarokowe, powstało w poł. XVIII w.
Adres: Chwalisław, 57-250 Złoty Stok
Laski
Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP
Wzmiankowany w 1325 r. Obecny barokowy dostawiony w latach 1740-1741 do pozostałej, po pierwotnym spalonym, czworobocznej wieży od południa. Orientowany, murowany, jednonawowy, z węższym kwadratowym prezbiterium, nakryty dwuspadowym dachem ujętym w wolutowe szczyty. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym na gurtach spływających na pary przyściennych pilastrów. Na elewacjach wieży zachowane fragmenty geometrycznej dekoracji sgraffitowej, a we wnętrzu wyposażenie z lat 1884-1885.
Adres: 57-251 Laski,
Telefon: +48 74 817 32 44
Mąkolno
Kościół parafialny Św. Marii Magdaleny
Wzmiankowany w 1325 r. Obecny barokowy wzniesiony ok. 1729 r., restaurowany (elewacje) w XIX w. Orientowany, murowany, z częścią nawy poszerzonej do formy zbliżonej do transeptu, z prostokątnym prezbiterium, z wieżą zachodnią wkomponowaną we wnętrze nawy. Wyposażenie wnętrza późnobarokowe z ok. 1750 r., zachowało również rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem pochodzącą z ok. 1380 r.
Adres: Mąkolno, 57-250 Złoty Stok
Budynek mieszkalno-gospodarczy (nr 54)
Barokowy, wzniesiony w poł. XVIII w., restaurowany po 1816 r. Prostokątny, jedno- i dwutraktowy, dwukondygnacjowy, nakryty dachem dwuspadowym ujętym w wolutowe szczyty.
Płonica
Kościół filialny Św. Mikołaja
Barokowy, zbudowany w 1777 r., wg projektu J. Kaufmanna. Murowany, założony na elipsie z czworoboczną wieżą, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kopulastym, spływającym na przyścienne pilastry. Wyposażenie wnętrza rokokowe, pochodzi z drugiej poł. XVIII w.
Adres: Płonica, 57-250 Złoty Stok
Ziębice
Kościół Św. Jerzego – Sanktuarium Męki Pańskiej
Najstarszy zabytek miasta powstały z połączenia hali dwunawowej wczesnogotyckiej z lat 1265-1275 i trójnawowego prezbiterium późnogotyckiego z lat 1477-1504. Obecne prezbiterium dostawiono w początkach XV w., a kaplicę Mariacką zbudowano w latach 1420-1423. W okresie 1706-1707 r. nastąpiło odnowienie obiektu i przebudowa sklepień; dzisiejszą formę zawdzięcza kościół restauracji w latach 1898-1900. Obecnie kościół w części zachodniej jest dwunawowy, czteroprzęsłowy, halowy, sklepiony krzyżowo na gurtach z żebrami i służkami przyściennymi, rozdzielony rzędem, ciężkich, ośmiobocznych filarów. Prezbiterium jest trzynawowe, pseudobazylikowe, od wschodu zamknięte trójbocznie. Kaplicę Mariacką nakrywa sklepienie gwiaździste. Od północy przylega do kościoła wysoka dzwonnica z kamienia, zwieńczona blankami i piramidalnym hełmem. Na fasadzie zachodniej zachował się ostrołukowy portal północny (południowy jest jego kopią z 1900 r.), który stanowi doskonały przykład rzeźby z okresu przejściowego romańsko-gotyckiego. We wnętrzu znajdują się dwa skrzydła ołtarzowe z początków XVI w., ze scenami z życia Marii, późnogotyckie tabernakulum kamienne, dwa gotyckie krucyfiksy, rzeźbiony tryptyk z początków XVI w., oraz kamienna ambona z 1595 r. Na ścianach prezbiterium freski ze scenami z życia Chrystusa, pochodzące z XV w., a sceny z Pasji na ścianie wschodniej z początków XVI w. Na ścianach liczne nagrobki i epitafia z drugiej poł. XVI w. Przebudowy kościoła nie zatarły pierwotnego wyposażenia i w efekcie sąsiadują ze sobą elementy gotyckie, renesansowe, barokowe i rokoka.
Adres: ul. Gliwicka 4, 57-220 Ziębice
Telefon: +48 74 819 12 49
Ratusz
Ratusz pierwotny uległ gruntownej przebudowie w latach 1887-1890. Zachowała się z niego jedynie wieża z rzeźbionymi fragmentami z 1561 r., dołem kwadratowa, górą przechodząca w ośmiobok. Ratusz liczy zaledwie 100 lat. Znajduje się w nim siedziba Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego.
Adres: Rynek 44, 57-220 Ziębice
Telefon: +48 74 819 13 78
Zespół klasztorny Krzyżowców
Obejmuje Kościół Św. Piotra i Pawła z XIII w. Przebudowany całkowicie w latach 1726-1730 w stylu barokowym, oraz budynek klasztorny z XVIII w. Kościół szpitalny Św. Piotra i Pawła, założony ok. 1270 r. jako kaplica szpitalna zakonu krzyżowców z czerwoną gwiazdą. Budowlę obecną wzniesiono w latach 1726-1730 w stylu barokowym. Kościół założono na planie krzyża greckiego z prostokątną wieżą przy południowej ścianie. Wnętrze jednonawowe, nakryte spłaszczoną eliptyczną kopułą, zachowało wystrój współczesny budowie obiektu.
Adres: ul. Kolejowa 27, 57-220 Ziębice
Telefon: +48 74 819 12 53
Kościół poewangelicki
Wybudowany w latach 1796-1797 wg projektu architekta N. von Gneisenaua z Brzegu, na
miejscu zameczku książęcego z XV w., zburzonego w 1791 r. Reprezentuje on rzut typowy dla śląskich rozwiązań K. G. Langhansa; prostokątny z wieżą na osi dłuższej. Wnętrze pierwotnie dwukondygnacjowe z emporami założonymi na elipsie, po zniszczeniach wojennych w 1945 r., zostało adaptowane w latach 1968-1969 dla celów oświaty.
Kaplica Bożego Ciała
Mała, barokowa kapliczka wybudowana w 1738 r. w wyniku aktu pokuty na miejscu czynu świętokradczego, stoi na miejscu średniowiecznego grodu, którego ślady zachowały się jeszcze we fragmentach murów obronnych.
Mury obronne
Mury miejskie wzniesiono w końcu XIII w. i rozbudowano ok. poł. XIV w. Rozdzielało je pięć bram: Nyska, Paczkowska, Wrocławska, Zamkowa i Tkacka, zw. też Młyńską. Po zasypaniu fosy w 1780 r., do rozbiórki murów przystąpiono w latach 1819-1850. Obecnie zachowane fragmenty grupują się w północno-wschodniej części miasta. Zachowała się również brama Paczkowska, powstała w końcu XIII w., przebudowana w 1324 r. i restaurowana w XVI i XIX w. Założona na czworoboku z ostrołukowym przejazdem, kryta stożkowym hełmem ceramicznym.
Bożnowice
Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy
Wzmiankowany w 1376 r. Obecny, barokowy, wzniesiony w 1790 r., restaurowany w 1936 i 1963 r. Orientowany, murowany, jednonawowy z węższym, półkoliście zakończonym prezbiterium, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami, na gurtach spływających na przyścienne filary, z czworoboczną wieżą od zachodu. Wyposażenie wnętrza barokowe, pochodzi z początków XVIII w. W murze cmentarnym barokowa bramka w wolutowym szczytem.
Adres: Bożnowice 50, 57-210 Henryków
Telefon: +48 74 810 23 68
Ruiny wiatraka typu holenderskiego
Wzniesiony w drugiej poł. XVII w. Murowany w rzucie ośmiobocznego ostrosłupa ściętego z ruchomą drewnianą głowicą i fragmentami urządzeń produkcyjnych.
Czerńczyce
Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP
Wzmiankowany w 1421 r. Obecny, barokowy, wzniesiony w latach 1725-1726 na starszych fragmentach. Murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu z półkoliście zakończonym prezbiterium, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami na szerokich gurtach. Wyposażenie późnobarokowe i rokokowe z pierwszej i drugiej poł. XVIII w.
Adres: 57-221 Czerńczyce
Głęboka
Kaplica NMP
Barokowa, wzniesiona w 1724 r., restaurowana w 1868 i 1931 r. Murowana, salowa z półkoliście zakończonym prezbiterium, nakryta dachem, dwuspadowym z sygnaturką. Elewacja frontowa akcentowana wolutowym szczytem, a wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami na gurtach.
Adres: Głęboka, 57-220 Ziębice
Henryków
Zespół Klasztorny zakonu Cystersów
Ufundowany w 1222 r. przez kanonika wrocławskiego Mikołaja, jako filia opactwa w Lubiążu. W 1227 r. przybyli tu zakonnicy, w których władaniu pozostawał klasztor aż do 1810 r. Po kasacie zespół ten stał się rezydencją książęcą do 1945 r. Po działaniach wojennych w początkowym okresie, część klasztoru użytkowana była jako ośrodek kolonijny od 1965 r. przechodząc na własność Wrocławskiego Przedsiębiorstwa Hodowli Roślin i Nasiennictwa, które po poważnych pracach adaptacyjnych i odnowieniu elewacji w 1973 r. założyło tu Stację Hodowli Roślin i Technikum Nasiennicze.
Kościół Narodzenia NMP
Pierwotny konsekrowany w 1228 r., uległ zniszczeniu w czasie najazdu – Tatarów w 1241 r.
Odbudowę jego rozpoczęto wkrótce i już do 1260 r. wzniesiono prezbiterium i transept, powiększając całe założenie o trzy zachodnie przęsła po poł. XIV w. Obecnie jest to wczesnogotycka budowla ceglana (pierwotnie nie tynkowana) z częściami konstrukcyjnymi z piaskowca, orientowana trzynawowa bazylika z transeptem, założona na rzucie krzyża łacińskiego. Prezbiterium pięcionawowe z prostokątnym obejściem, obecnie przerwanym w części północnej z powodu braku dwóch przęseł, nakrywają sklepienia krzyżowo-żebrowe spływające na przyścienne służki i wsporniki o kielichowych kapitelach częściowo ozdobionych dekoracją roślinną. W systemie konstrukcyjnym korpusu ciężar sklepień nawy głównej został przerzucony nad nawami bocznymi za pomocą łuków oporowych, zachowanych obecnie jedynie nad ławą pólnocną. Wczesnogotyckie maswerki okienne zachowane są tylko w kilku oknach prezbiterium i transeptu, pozostałe pochodzą z okresu restauracji w XIX w. Od północnego wschodu przylegają do kościoła dwie późnogotyckie kaplice – jedna z 1508 r. zgodnie z datą na zworniku sklepienia i druga z ok. 1560 r. Obie są nakryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi, z tym że w późniejszej spływają one na centralny filar kamienny. Fasadę wschodnią akcentują trzy barokowe kaplice z kopułami. Fasada zachodnia, przebudowana w 1962 r., posiada przedsionek nakryty kopułą oraz wcześniejszą, bo zbudowaną w 1608 r. na przedłużeniu północnej nawy bocznej wieżą z dwukondygnacjowym hełmem z przezroczami. Na bogate wyposażenie wnętrza kościoła składają się żelazne okucia drzwiowe wejścia zachodniego pochodzące z XIV w., nagrobek pary małżeńskiej księcia Bolka II (zm. 1341) i jego żony Jutty (zm. 1342) o dużych walorach artystycznych, nawiązujący do innych nagrobków tego typu na Śląsku. Dalsze elementy wystroju to barokowy ołtarz główny z ok. 1684 r., dzieło J. Schroettera z obrazem M. Willmanna; barokowe ołtarze boczne przy filarach z ok. 1690 r. z obrazami J. Liszki i J. Kretschmera; późnobarokowy ołtarz boczny (pn. ramię transeptu) z ok. 1732 r., rokokowy ołtarz boczny (pd. ramię transeptu) z ok. 1770 r. Kaplice wschodnie posiadają wystrój rokokowy z malowidłami ściennymi i obrazami J. Kynasta z Wrocławia z lat 1760-1763. Podobny wystrój z ok. 1750 r. posiadają kaplice północne (na ścianach jednej zachowane fragmenty polichromii z poł. XVI w.) z obrazami B. Krausego z Ząbkowic. Ponadto zachowało się pięć obrazów M. Wilmanna (w nawach bocznych) oraz cykl obrazów Legendy Św. Bernarda z ok. 1729 r. pędzla Jana Bonory.
Osobną pozycję zajmują drewniane stalle zakonne w prezbiterium o niezwykłym bogactwie rzeźbiarskim z przedstawieniami scen z życia Chrystusa, obecnie po zniszczeniu podobnych stall w kościele w Lubiążu, będące unikalnym przykładem poziomu rzeźby pocz. XVIII w. Zasadniczy ich trzon konstrukcyjny- renesansowy, z 1567 r. otrzymał bogato rzeźbioną dekorację w latach 1702-1710. W zakrystii znajduje się wiele wyrobów złotniczych Christiana Menzla Starszego z Wrocławia, jak monstrancja w formie drzewa Jessego i kielich z 1671 r., drzwiczki do tabernakulum z 1689 r., oraz szafy ozdobione rzeźbami warsztatu T. Weissfeldta z I ćw. XVIII w.
Klasztor
W obecnej formie barokowy, został wzniesiony w latach 1681-1702 w okresie przebudowy całego zespołu prowadzonego przez Mateusza Kirchbergera. Położony po południowej stronie kościoła, założony wokół prostokątnego wirydarza, z silnie wysuniętym ramieniem wschodnim oraz dwiema narożnymi wieżyczkami, ze skrzydłami dwutraktowymi, z korytarzem komunikacyjnym, o wnętrzach nakrytych sklepieniami kolebkowymi, w kilku salach ozdobionymi dekoracją stiukową. Zwracają uwagę: refektarz na parterze z dekoracją sklepienia z 1684 r. i marmurami z 1879 r. oraz Sala Książęca na I piętrze z wystrojem barokowym z końca XVII w., z portretami Piastów Śląskich przez warsztat M. Willmanna. Fasada kościoła z dzwonnicą, nad fasadą klasztoru flankowaną dwiema wieżyczkami oraz kolumną Św. Trójcy z 1715 r., stojąca w środku dziedzińca, tworzy jeden z najciekawszych widoków zespołu o dużych walorach architektonicznych i urbanistycznych. Pozostałe boki tego dziedzińca tworzą oficyny klasztorne, pochodzące z lat 1685-1698 i XVIII w. Są to budynki dwutraktowe, dwukondygnacjowe, z parterami nakrytymi sklepieniami kolebkowymi z lunetami. Pierwotnie skrzydło południowe mieściło szkołę łacińską, zachodnie – mieszkania oficjalistów, z północne- budynek wozowni. Przy drugim dziedzińcu gospodarczym, po północnej stronie kościoła wznosi się oskarpowany budynek, tzw. Dom czeladzi, wzniesiony w stylu gotyckim w końcu XV w., przebudowany w 1588 r. Założony na prostokącie, oskarpowany, dwutraktowy, dwukondygnacjowy, zachował kamienne obramienia okien i gotyckie portale. Zachodnia część dziedzińca gospodarczego zachowała fragment średniowiecznych murów obronnych z łupinową basztą.
Drogi prowadzące na teren opactwa akcentują trzy bramy: Dolna, pochodząca z 1680 r., nad drogą do dziedzińca gospodarczego; Górna, wzniesiona w 1701 r., nad drogą na dziedziniec klasztorny i Parkowa, pochodząca z pocz. XVIII w. Całość założenia dopełniają budynki oranżerii i pawilonu ogrodowego wzniesione również w pocz. XVIII w.
Kościół Św. Andrzeja
Położony w północnej części osady, pierwotnie przeznaczony na kościół parafialny miejscowej ludności. Wzniesiony ok. 1316 r., powiększony o nawę w 1616 r., rozebraną w latach 1894-1895, zachował obecnie wieloboczne, oskarpowane prezbiterium, nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Przy murze obok kościoła pomnik Św. Jana Nepomucena z 1730 r.
Wśród skromnej zabudowy wsi zwraca uwagę murowany spichrz, wzniesiony w latach 1723-1724, na rzucie prostokąta, czterokondygnacjowy, o skromnych elewacjach bez podziałów architektonicznych.
Fragmentu muru obronnego z XVI w. z barokowymi bramami: Dolną z r. 1790 i Górną z r. 1701. W klasztorze powstała w latach 1268-1273 słynna „Księga Henrykowska” zawierająca m.in. pierwsze zdanie w języku polskim: „Day ut ia pobrusa, a Ti poziwai” – daj ja pomielę a ty odpocznij.
Adres: pl. Cystersów 1, 57-210 Henryków
Telefon: +4874 810 50 69
Godziny otwarcia: od 8:00 do 18:00, w niedzielę 14:00 do 18:00, za wyjątkiem czasu odbywania nabożeństw.
Kalinowice Górne
Dwór klasycystyczny
Wzniesiony w 1827 r., przebudowany w 1885 r. Murowany, prostokątny, parterowy, dwutraktowy, nakryty dwuspadowym dachem, z dwukolumnowym portykiem na tle prostokątnej wnęki.
Krzelków
Kościół parafialny Św. Jadwigi
Wzmiankowany w 1241 r. Obecny barokowy wzniesiony w 1709 r., powiększony o wieżę w 1741 r. restaurowany w pocz. XX w. Murowany, prostokątny, z dostawiona do kruchty wieżą, nakryty dwuspadowym dachem ujętym w wolutowe szczyty. Wnętrze sklepione kolebką na gurtach spływających na przyścienne pilastry. Wyposażenie późnobarokowe z pierwszej poł. XVIII w., z wyjątkiem gotyckiej rzeźby Madonny z Dzieciątkiem z drugiej poł. XV w. w ołtarzu bocznym.
Adres: 57-210 Krzelków 8
Telefon: +48 74 819 13 14
Lubnów
Kościół parafialny Św. Andrzeja Apostoła
Wzmiankowany w 1335 r. Obecny barokowy wzniesiony został ok. 1753 r. oraz restaurowany w XIX w. Murowany, jednonawowy z węższym, półkoliście zakończonym prezbiterium i wieżą wkomponowaną we wklęsło-wypukłą fasadę zachodnią wolutowymi spływami. Wnętrze nakryte sklepieniami kolebkowymi z lunetami zachowało wyposażenie pseudorokokowe z drugiej poł. XIX w.
Adres: Lubnów 40, 57-220 Ziębice
Telefon: +48 74 819 90 17
Niedźwiednik
Kościół parafialny Św. Jana Ewangelisty
Wzmiankowany w 1318 r., obecny powstał przez rozbudowę w 1662 r. świątyni średniowiecznej, powiększony w 1726 r. o kaplicę, restaurowany w 1875 i 1884 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym na gurtach. Zachowane wyposażenie barokowe pochodzi z XVIII w.
Adres: 57-224 Niedźwiednik 53
Telefon: +48 74 819 15 14
Niedźwiedź
Kościół parafialny Świętych Szymona i Tadeusza
Wzmiankowany w 1356 r. Obecny klasycystyczny wzniesiony w 1823 r. Murowany, jednonawowy, z węższym prezbiterium zakończonym spłaszczoną, półkolistą absydą, z wieżą od zachodu, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym lunetami.
Adres: 57-222 Niedźwiedź
Osina Wielka
Kościół parafialny Św. Wawrzyńca
Pierwotny wzmiankowany w 1293 r., obecny klasycystyczny dobudowano do cylindrycznej wieży z 1520 r. Murowany, jednonawowy, z półkoliście zakończonym prezbiterium, z cylindryczną wieżą od zachodu, nakrytą renesansowym, stożkowym hełmem. We wnętrzu zachowała się gotycka rzeźba Św. Anny Samotrzeciej z poł. XV w. i późnobarokowe wyposażenie z końca XVIII w.
Adres: Osina Wielka, 57-220 Ziębice,
Telefon: +48 74 819 14 01
Pomianów Dolny
Kościół filialny Św. Franciszka Ksawerego
Barokowy, wzniesiony ok. 1725 r., restaurowany w 1803 r. Jednonawowy z półkolistym prezbiterium, z czworoboczną wieżą, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Skromne wyposażenie rokokowe pochodzi z drugiej poł. XVIII w.
Adres: Pomianów Dolny, 57-220 Ziębice
Rososznica
Kościół filialny Św. Michała Archanioła
Wzmiankowany w 1287 r. Obecny gotycki wzniesiony w końcu XIII w., odbudowany po pożarze w 1668 r., przebudowany w 1741 r., restaurowany w 1840 r. Orientowany, murowany, jednonawowy z dobudowaną od południa kaplicą, kwadratowym prezbiterium nakrytym sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Zachował we wnętrzu; dwa wczesnogotyckie portale i barokowy prospekt organowy z XVIII w.
Adres: 57-224 Rososznica
Służejów
Zamek pierwotny
Wzniesiono go jako renesansową rezydencję ok. 1600 r., restaurowany w XVIII w., remontowany w 1801 r., powiększony został o nowe skrzydła w 1935 r. Część zabytkowa obejmuje czworoboczną wieżę z renesansowym portalem wejściowym oraz skrzydło zachodnie, dwutraktowe, dwukondygnacjowe z zachowaną pierwotną klatką schodową.
Adres: 57-224 Służejów
Kaplica pomocnicza Wniebowzięcia NMP
Klasycystyczna, wzniesiona w 1805 r. Murowana, prostokątna, nakryta dachem czterospadowym z ośmioboczną sygnaturką z cebulastym hełmem.
Adres: 57-224 Służejów
Starczówek
Kościół parafialny Wniebowzięcia NMP
Wzmiankowany w 1364 r. Pierwotny wzniesiony w średniowieczu (XV), przebudowany w latach 1721-1722, restaurowany w XIX w. Murowany, jednonawowy z wieżą od zachodu, z węższym prezbiterium zakończonym trójbocznie, o wnętrzu nakrytym sklepieniem kolebkowym z lunetami, zachował wyposażenie z drugiej poł. XVIII w.
Adres: 57-222 Starczówek 27
Telefon: +48 74 819 17 23
Wadachowice
Kościół parafialny Św. Wawrzyńca
Wzniesiony przed 1410 r., obecny odbudowany po pożarze w 1706 r., remontowany w 1959 r. Orientowany, murowany, jednonawowy, z wieżą od zachodu, z wydłużonym prezbiterium, o wnętrzu nakrytym sklepieniem krzyżowym. Zachował gotyckie portale i późnobarokowe wyposażenie pochodzące z poł. XVIII w.
Wigańcice
Kościół parafialny Św. Bartłomieja
Wzmiankowany w 1376 r., pierwotny gotycki gruntownie przebudowany ok. 1730 r. i w 1812 r. remontowany w 1953 r. Orientowany, salowy, z wieżą od zachodu, zamknięty półkoliście, zachował gotycki portal kamienny i skromne, barokowe wyposażenie wnętrza.
Adres: Wigańcice 89, 57-220 Ziębice
Telefon: +48 74 819 16 01
Witostowice
Zamek rycerski
Istniał tu w 1351 r., murowany z cegły, powiększony i rozbudowany w XVI i XVII w., restaurowany w 1887 r., remontowany w 1970 r., zachował nowożytne czworoboczne fortyfikacje z wałami ziemnymi i okrągłymi bastejami na narożach, otoczony fosą z wodą. Na dziedzińcu obecnego założenia zachowała się kwadratowa wieża, której czasu powstania nie można dokładnie ustalić, podobnie jak i baszty północno-zachodniej z fragmentami muru obronnego. Pozostałe skrzydła zamku dwutraktowe, dwukondygnacjowe zachowały na parterze sklepienia krzyżowe i kolebkowe z lunetami. Na dziedzińcu gospodarczym, przed dawnym zwodzonym mostem prowadzącym do zamku, zachował się również murowany barokowy budynek kuźni.
Adres: Witostowice, 57-220 Ziębice
